संसार मंथन – मुख्य परीक्षा लेखन अभ्यास 

विषय सूची – Ethics Notes for UPSC GS Paper IV

नीतिशास्त्र की प्रकृति एवं विषय क्षेत्र (Click to read)

  • नीतिशास्त्र एक विज्ञान है
  • नीतिशास्त्र एक मानदंड-वादी विज्ञान है
  • नीतिशास्त्र नैतिकता से अलग है
  • नीतिशास्त्र मान्यताओं का विज्ञान है

नीतिशास्त्र की शाखाएँ (Click to read)

  • वर्णनात्मक नीतिशास्त्र
  • मानदंड-वादी नीतिशास्त्र
  • सद्‌गुण नीतिशास्त्र
  • कर्तव्य आधारित नीतिशास्त्र
  • परिणामवाद
  • परानीतिशास्त्र
  • अनुप्रयुक्त नीतिशास्त्र

मानवीय कृत्य – नीतिशास्त्रीय आधारभूमि (Click to read)

  • कर्तव्य आधारित एवं परिणामवादी दृष्टिकोणों की तुलना
  • स्वैच्छिक मानव-कृत्य एवं अस्वैच्छिक मानव-कृत्य
  • ज्ञान की भूमिका
  • स्वैच्छिकता की विद्यमानता
  • स्वतंत्र इच्छा

नैतिक निर्णय करने से सम्बंधित सिद्धांत (Click to read)

  • उपयोगितावादी सिद्धांत
  • अधिकारवादी सिद्धांत
  • न्यायवादी सिद्धांत
  • सर्वहितवादी सिद्धांत
  • सद्‌गुणवादी सिद्धांत

नैतिक सक्षमता का अर्थ एवं उसके तत्त्व (Click to read)

  • नैतिक निर्णयों को परखने के लिए परीक्षण
  • गंध परीक्षण
  • उपयोगिता परीक्षण
  • अधिकार परीक्षण
  • चयन परीक्षण
  • न्याय परीक्षण
  • जनकल्याण परीक्षण
  • सद्‌गुण परीक्षण

नीतिशास्त्रीय व्यवहार के निर्धारक तत्त्व

  • वैधिक व्याख्याएँ
  • संस्कृति/देश
  • व्यक्तिगत कारक
  • नैतिक विकास के चरण
  • व्यक्तिगत मान्यताएँ एवं नैतिकताएँ
  • पारिवारिक प्रभाव
  • समकक्षों का प्रभाव
  • जीवन के अनुभव

निजी एवं सार्वजनिक सम्बन्धों में नीतिशास्त्र

ग्रेट ब्रिटेन के लोक जीवन के सात सिद्धांत